Postępowanie upadłościowe zmierza do zaspokojenia wierzycieli dłużnika, który stał się niewypłacalny. Jego przebieg został dokładnie opisany w Ustawie z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe, zwaną dalej ustawą. Procedura składa się z kilku etapów. Na czym polega każdy z nich i jak powinno wyglądać modelowe postępowanie upadłościowe?
Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości
Postępowanie upadłościowe rozpoczyna się od złożenia wniosku upadłościowego. Zazwyczaj będzie do tego uprawniony:
- dłużnik;
- każdy z wierzycieli osobistych dłużnika.
Pełny katalog uprawnionych podmiotów znalazł się w art. 20 ustawy.
Od złożenia wniosku należy uiścić opłatę stałą w wysokości 1 000 zł płatną na rachunek sądu upadłościowego, a także zaliczkowe koszty postępowania. Ich wysokość jest uzależniona od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw opublikowana przez GUS.
Wniosek o ogłoszenie upadłości ma określoną strukturę. Muszą znaleźć się w nim odpowiednie informacje, m.in.:
- dane identyfikacyjne dłużnika;
- wskazanie miejsca, w którym znajduje się główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika;
- wskazanie okoliczności uzasadniających wniosek i ich uprawdopodobnienie;
- określenie, czy dłużnik podlega prawu polskiemu;
- oświadczenie, czy dłużnik jest spółką publiczną.
Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości
Po zweryfikowaniu wniosku i stwierdzeniu, że zachodzą przesłanki do ogłoszenia upadłości, sąd upadłościowy wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości. Z tym momentem zaczyna się tzw. właściwe postępowanie upadłościowe. Dzień wydania postanowienia jest jednocześnie datą upadłości dłużnika.
Właściwe postępowanie upadłościowe kończy się wydaniem prawomocnego postanowienia kończącego procedowanie i obejmuje wszystkie czynności jego uczestników. Po jego wszczęciu wyznaczony zostaje sędzia-komisarz oraz syndyk, którzy będą czuwać nad prawidłowym przebiegiem czynności.
Zgłoszenie wierzytelności i sporządzenie listy wierzytelności
Wierzyciele dłużnika, którzy chcą brać udział w postępowaniu upadłościowym, muszą zgłosić syndykowi swoje wierzytelności w określonym terminie. Obowiązek zgłoszenia nie powstaje, jeżeli wierzytelność była zabezpieczona m.in. hipoteką, zastawem zwykłym, skarbowym lub rejestrowym albo wynika ze stosunku pracy. W takiej sytuacji wierzyciel może brać udział w postępowaniu pomimo braku formalnego zgłoszenia.
Wierzytelności zgłaszane są syndykowi poprzez system teleinformatyczny. Wymagania, jakim powinno odpowiadać zgłoszenie wierzytelności, zostały ujęte w art. 240 ustawy. Syndyk zgłasza listę wierzytelności sędziemu-komisarzowi.
Na czym polega sprzeciw do listy wierzytelności?
Podmiot, którego wierzytelność została uwzględniona jedynie w części lub nie została uwzględniona w ogóle, może złożyć sprzeciw do listy wierzytelności. Warto pamiętać, że dobór argumentacji co do zasady nie jest w tym przypadku dowolny, ale musi obejmować twierdzenie podniesione w zgłoszeniu wierzytelności.
Po rozpatrzeniu sprzeciwu sąd wydaje postanowienie, do którego przysługuje prawo do złożenia zażalenia. Jeżeli sprzeciw został uwzględniony przynajmniej w części, sędzia komisarz wprowadza zmiany na liście wierzytelności i zatwierdza ją.
Jeśli wierzytelność zgłoszono po wyznaczonym terminie, podlega ona wpisaniu na listę uzupełniającą. Wierzyciel musi jednak uiścić zryczałtowaną opłatę, nawet jeżeli do opóźnienia doszło bez jego winy.
Ustalenie składu masy upadłości
Po ogłoszeniu upadłości majątek dłużnika staje się masą upadłości, która będzie służyła zaspokojeniu wierzycieli. Aby ustalić jej skład, syndyk sporządza spis inwentarza oraz spis należności.
Przepisy ustawy wymieniają szereg składników, które nie trafią do masy upadłości. Warto wspomnieć m.in.:
- mienie wyłączone spod egzekucji na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego;
- wynagrodzenie za pracę w części niepodlegającej zajęciu;
- środki pieniężne znajdujące się na rachunku zablokowanym w rozumieniu przepisów Ordynacji podatkowej.
Likwidacja masy upadłości i zaspokojenie wierzycieli
Likwidacja masy upadłości może polegać albo na sprzedaży składników tworzących masę upadłości, albo wykonaniu przysługujących mu praw. W zależności od okoliczności sprawy, likwidacja może prowadzić do sprzedaży:
- całego przedsiębiorstwa;
- części przedsiębiorstwa;
- wybranych składników przedsiębiorstwa.
Wierzyciele są zaspokajani według kategorii wierzytelności i określonych zasad wymienionych w prawie upadłościowym w oparciu o plan spłaty. Należy podkreślić, że w obrębie danej kategorii wierzyciele zaspokajani są proporcjonalnie do zgłoszonych wierzytelności. Podmioty znajdujące się w dalszych grupach mogą być zaspokojone dopiero wtedy, gdy spłaceni zostaną wierzyciele z grup bliższych.
Postępowanie upadłościowe na ogół kończy się po zaspokojeniu wierzycieli według planu spłaty. Możliwe jest też umorzenie postępowania na zgodne żądanie wszystkich wierzycieli albo z uwagi na brak majątku na pokrycie bieżących kosztów postępowania.
Prawo insolwencyjne jest skomplikowane, a od ogólnych zasad ustawodawca wprowadził wiele wyjątków. Aby zadbać o należytą reprezentację i dochowanie należytych formalności, warto rozważyć skorzystanie z profesjonalnej pomocy prawnej.