Niezapłacona faktura lub wymagalny dług z umowy dostawy to niestety sytuacje, które regularnie zdarzają się w biznesie. Wierzyciel, który uzyskał tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności, może jednak domagać się zwrotu takiego długu z wykorzystaniem przymusu państwowego. Jakimi narzędziami dysponuje komornik, aby skutecznie przeprowadzić windykację świadczeń pieniężnych? Jakie mamy sposoby egzekucji świadczeń pieniężnych?
Czym jest świadczenie pieniężne?
W doktrynie wskazuje się, że pod pojęciem świadczenia pieniężnego należy rozumieć pewną sumę, wartość ekonomiczną, do której przekazania na rzecz wierzyciela jest zobowiązany dłużnik. Świadczenie pieniężne może wystąpić zarówno przy zobowiązaniach o charakterze pieniężnym, jak i niepieniężnym.
W pierwszym przypadku świadczenie pieniężne będzie miało charakter pierwotny, np. niespłacenie raty kredytu. W drugiej sytuacji przyjmie charakter wtórny względem roszczenia, którym może być np. żądanie odszkodowania za szkodę spowodowaną wypadkiem.
W obu przypadkach komornik sądowy będzie egzekwował świadczenia pieniężne w taki sam sposób.
Jakie sposoby egzekucji świadczeń pieniężnych przewiduje polskie prawo?
Sposoby egzekucji świadczeń pieniężnych zostały szczegółowo omówione w kodeksie postępowania cywilnego (artykuły od 844 do 10224 k.p.c.). Wśród nich można wymienić egzekucję z:
- ruchomości;
- wynagrodzenia za pracę;
- rachunków bankowych;
- innych wierzytelności;
- innych praw majątkowych;
- nieruchomości – zwykłą i uproszczoną;
- statków morskich.
Zasadniczo złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji uprawnia komornika sądowego do prowadzenia działań według wszystkich wymienionych sposobów. Jedynym wyjątkiem jest egzekucja z nieruchomości, do wszczęcia której niezbędny jest wniosek dłużnika.
Działając z urzędu, organ zawsze wybiera te rozwiązania, które będą najmniej uciążliwe dla dłużnika. Jeżeli więc wystarczające jest zajęcie np. wierzytelności czynszu najmu lub dzierżawy, nie dojdzie do zajęcia bieżącego wynagrodzenia za pracę.
Oczywiście wierzyciel może wskazać również sposób lub sposoby egzekucji, jeżeli np. wie, że będą one wystarczająco skuteczne.
Na czym polegają poszczególne rodzaje egzekucji świadczeń pieniężnych?
Każdy sposób egzekucji jest zarezerwowany do określonego rodzaju aktywów majątkowych i może być przeprowadzony wyłącznie w ramach zakreślonych przez przepisy.
Egzekucja z ruchomości
Egzekucja z ruchomości następuje przez ich zajęcie. Może objąć zarówno rzeczy posiadane przez samego dłużnika, wierzyciela, jak i osoby trzeciej, jeżeli wyrazi ona zgodę lub przyzna, że stanowią własność dłużnika.
Zajęcie następuje przez wpisanie ruchomości do protokołu zajęcia. Co istotne, w przypadku występowanie współwłasności, sprzedać można również udział należący do dłużnika.
Na bardzo podobnych zasadach odbywa się egzekucja ze statków morskich, które uznaje się za zajęte przez komornika z chwilą ich przytrzymania.
Egzekucja z wynagrodzenia z pracę
Zajęcie środków wpływających na konto obejmuje zarówno bieżące wynagrodzenie, jak i okazjonalne premie i nagrody. Kwoty wolne od potrąceń wynikają z kodeksu pracy i są uzależnione od aktualnej wysokości minimalnego wynagrodzenia oraz wymiaru etatu.
Warto pamiętać, że zajęcie wynagrodzenia przechodzi również na należności wypłacane przez innego pracodawcę po zmianie miejsca zatrudnienia. Stosowna wzmianka o zajęciu komorniczym powinna znaleźć się w świadectwie pracy.
Egzekucja z rachunków bankowych
Zajęcie środków ulokowanych na rachunkach bankowych odbywa się poprzez wysłanie do instytucji, w których dłużnik ma otwarty rachunek, informacji o wszczęciu egzekucji. Jednocześnie komornik ma obowiązek zawiadomić dłużnika o zajęciu.
Osoba, której rachunek został zajęty, nie może podjąć z niego środków do wysokości zajętej wierzytelności bez zgody komornika.
Egzekucja z innych wierzytelności oraz innych praw majątkowych
Zajęcie wierzytelności albo prawa nie jest pojęciem jednolitym. W tych przypadkach sposób działania komornika będzie więc zależał od tego, co dokładnie jest przedmiotem egzekucji. Przy egzekucji wierzytelności dłużnik nie może odbierać żadnego świadczenia ani rozporządzać wierzytelnością lub jej zabezpieczeniem. Z kolei zajęcie prawa oznacza, że niemożliwe staje się wykonywanie przysługujących z niego uprawnień, obciążanie go lub rozporządzanie nim.
- Przykładowe wierzytelności to czynsz najmu lub dzierżawy albo świadczenie wydania rzeczy.
- Przykładowe prawa obejmują udziały w spółkach handlowych, prawa własności intelektualnej albo te, które zostały inkorporowane w papierach wartościowych.
Egzekucja z nieruchomości
Egzekucja z nieruchomości dokonuje się poprzez jej zajęcie, czyli doręczenie dłużnikowi wezwania do zapłaty długu w określonym terminie. Brak zapłaty uprawnia komornika do sporządzenia opisu i oszacowania, które poprzedzają egzekucję z nieruchomości.
Dłużnik może dalej opiekować się majątkiem, chyba że robi to nieprawidłowo. Wtedy zachodzi potrzeba powołania zarządcy.
Prawidłowy wybór sposobów egzekucji, a także kontrola poszczególnych czynności komorniczych niejednokrotnie mogą przesądzić o skuteczności zaspokojenia wierzyciela. Planując złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji, warto rozważyć skorzystanie z usług kancelarii prawnej, która zadba o dopełnienie niezbędnych formalności.