Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami działalność gospodarczą można prowadzić w kilku różnych formach i – co do zasady – przedsiębiorca ma pełną swobodę w wyborze szaty organizacyjno-prawnej. Czy fiskus może zakwestionować zmianę formy prowadzenia działalności gospodarczej? Jak odbywa się przekształcenie spółki?
W jakim celu przeprowadza się przekształcenie spółki handlowej?
Kodeks spółek handlowych przewiduje możliwość przekształcania spółek prawa handlowego na wiele różnych sposobów. Najczęstszą przyczyną takiego działania jest optymalizacja podatkowa lub próba ograniczenia odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki. Przekształcenie to także dobry sposób na zmianę struktury podmiotu poprzez jej uproszczenie, a także ułatwienie zebrania kapitału.
Warto wskazać, że w przypadku przedsiębiorcy prowadzącego działalność indywidualną wpisaną do CEIDG możliwość przekształcenia została ograniczona do jednoosobowej spółki kapitałowej. Nie ma on od razu możliwości utworzenia spółki osobowej.
Mogłoby się wydawać, że skoro ustawodawca sam wprowadza w przepisach możliwość zmiany formy organizacyjno-prawnej, takie działania nie będą wzbudzały kontrowersji. Okazuje się jednak, że jest inaczej.
Na czym polega klauzula GAAR?
Ujednolicanie przepisów podatkowych na arenie międzynarodowej poskutkowało wejściem w życie ogólnej klauzuli o unikaniu opodatkowania (ang. General Anti-Abuse Rule, GAAR), która znalazła się w art. 119a i nast. ordynacji podatkowej.
Zgodnie z ogólną zasadą GAAR – „czynność nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeżeli osiągnięcie tej korzyści, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu było głównym lub jednym z głównych celów jej dokonania, a sposób działania był sztuczny”.
Ustawa nie precyzuje, na czym dokładnie ma polegać unikanie opodatkowania, dlatego za każdym razem okoliczności sprawy oceniane są od nowa. W art. 119a §3 ordynacji podatkowej a contrario wymieniono przesłanki, które pozwalają uznać czynność za niebędącą unikaniem opodatkowania:
- podmiot działa rozsądnie, kierując się innymi przesłankami niż zmierzające do obejścia prawa;
- dokonując czynności, podmiot kieruje się innymi względami niż osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem lub celem ustawy;
- sposób działania nie jest sztuczny.
Zgodnie z art. 119c ustawy uznaje się, że sposób postępowania podmiotu nie był sztuczny, jeżeli na podstawie istniejących okoliczności należy przyjąć, że podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami zastosowałby dany schemat z przyczyn ekonomicznych.
Jednocześnie paragraf 2 wymienionego przepisu zawiera przykładowy katalog działań, który sugeruje sztuczność działań przedsiębiorcy. Będzie to np.:
- nieuzasadnione dzielenie operacji;
- angażowanie podmiotów pośredniczących bez wyraźnego uzasadnienia gospodarczego;
- występowanie elementów prowadzących do uzyskania stanu identycznego lub zbliżonego do tego, jaki istniał przed dokonaniem czynności.
Warto wskazać, że w przykładowym katalogu ustawodawca nie wymienił przekształcenia przedsiębiorcy.
Pytanie, które rodzi się po lekturze regulacji GAAR, brzmi – czy optymalizacja podatkowa poprzez przekształcenie jest już unikaniem opodatkowania lub działaniem sztucznym, zmierzającym do obejścia przepisów ustawy?
Nie, ponieważ w celu optymalizacji wykorzystuje się wyłącznie mechanizmy przewidziane przepisami. Mimo to w przeszłości zdarzały się przypadki kontroli wszczynanych przez urząd skarbowy na podstawie klauzuli GAAR w spółkach, które dokonały właśnie transformacji podmiotowej. Co zrobić w takiej sytuacji?
Przekształcenie spółki – dlaczego warto występować o opinię zabezpieczającą?
Aby uchronić się przed potencjalnym wszczęciem postępowania kontrolnego, przedsiębiorca może wystąpić o wydanie opinii zabezpieczającej do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej na podstawie przepisów art. 119w i nast. ordynacji podatkowej.
Wniosek podlega opłacie w wysokości 20 tys. złotych. Kwota jest płatna w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku, na rachunek Ministerstwa Finansów. Jeżeli przedsiębiorca składa kilka takich dokumentów, piąty i kolejne kosztują 25 tys. złotych.
Organ może odmówić wydania opinii, jeśli uzna, że okoliczności sprawy uzasadniają zastosowanie klauzuli o unikaniu opodatkowania.
Szef KAS wydaje opinię w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy od dnia otrzymania wniosku. Zgodnie z art. 119b §1 pkt. 2 ordynacji podatkowej decyzji wydanej z zastosowaniem klauzuli o unikaniu opodatkowania nie stosuje się do podmiotu, który uzyskał opinię zabezpieczającą.
Należy zaznaczyć, że klasyczna indywidualna interpretacja podatkowa nie chroni przed ewentualnymi działaniami fiskusa w kierunku zastosowania klauzuli GAAR.
Choć nietrudno znaleźć stanowiska Szefa KAS-u, zgodnie z którymi zmiana formy prowadzonej działalności nie stanowi unikania opodatkowania (np. DKP 3.8011.15.2022), przedsiębiorca nie może być pewien, czy jego działanie zostanie potraktowane jako podstawa do wszczęcia postępowania przez organy podatkowe. Dlatego w przypadku planowania restrukturyzacji podmiotowej warto skorzystać z profesjonalnej porady prawnej w celu prawidłowego przekształcenia spółki.